Với diện tích 77 m²,[48] bức tranh tái hiện khung cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20 với sự có mặt của khoảng 200 nhân vật; đây là tác phẩm mỹ thuật hiện đại lớn nhất Việt Nam, khiến cho Victor Tardieu đã phải mất 6 năm để hoàn thiện.[4] Nội dung của bức tranh là sự kết hợp giữa văn hóa bản địa và văn minh phương Tây.[16]

Ở vị trí trung tâm tác phẩm là chiếc cổng tam quan truyền thống của làng quê Việt Nam nằm dưới tán cây cổ thụ. Trán cửa ghi bốn chữ Hán: Thăng đường nhập thất (升堂入室)[a], một câu thành ngữ có xuất xứ từ sách Luận ngữ của Khổng Tử. Câu thành ngữ được dịch nghĩa là tài nghệ hoặc công phu học tập có nông sâu khác nhau, được dùng để chỉ những người nghiên cứu học thuật và kỹ thuật được thầy dạy đến nơi đến chốn.[b][49]

Cạnh cổng chính phía bên trái là cây hoa đại, một hình ảnh tiêu biểu ở Việt Nam.[16] Hai bên cột của cổng chính đăng đôi câu đối:

Tức:

Ở chính giữa cổng tam quan là hình ảnh một người phụ nữ Pháp tay cầm sách, tay cầm bút ẩn hiện mờ ảo – hình tượng phúng dụ của sự phát triển (tiếng Pháp: Allégorie du Progrès); đây là nhân vật tượng trưng cho đà tiến hóa hiện đại, tay cầm sách biểu tượng cho việc dùng trí tuệ để thăng tiến.[4]

Nhiều người Pháp lẫn người Việt đều ngước nhìn lên cổng tam quan và hình tượng tôn thờ sự tiến bộ.[16] Theo những ghi chép của hoạ sĩ Victor Tardieu do gia đình của cố họa sĩ còn lưu giữ, trong số các nhân vật mà Victor khắc họa có hình của những nhà lãnh đạo (chẳng hạn như bốn vị Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer, Jean Baptiste Paul Beau, Albert Sarraut, Maurice Long), hoặc từng công tác, giảng dạy tại Đại học Đông Dương từ những thời kỳ đầu.[16] Một tờ báo địa phương tường thuật buổi lễ ra mắt bức tranh cũng ghi nhận các nhân vật có trong tranh là "Bác sĩ Cognacq,[c] Ngài Albert Sarraut, Ngài Baudoin, ông Varenne đến từ xứ Auvergne, và một vài vị quan".[42] Tác giả Victor Tardieu cũng có mặt trong bức tranh cùng với cậu con trai mình là nhà thơ Jean Tardieu, người cùng sống với cha tại Hà Nội từ năm 1929 đến 1931; trong tranh hai cha con đứng ở hàng trên ngoài cùng bên phải và đang chiêm ngưỡng cổng tam quan.[16] Trên khoảng không gian rộng trước cổng tam quan, họa sĩ cho phục hoạt một cách sinh động chân dung của những con người đương thời từ nhiều tầng lớp xã hội, cả người Pháp lẫn những cư dân bản xứ.[4] Họ thực hiện các động tác thể hiện các chuyên môn khác nhau mà ngôi trường sẽ đào tạo: bác sĩ thú y điều trị một con bò, các nhà hóa học thực hiện phân tích, bác sĩ thực hiện việc kích thích, tiêm vắc-xin và nhổ, quan tòa đang tranh biện, luật sư đang trò chuyện, kỹ sư nông nghiệp cho nông dân thấy cách dùng chiếc máy cày hiện đại.[42]

Bức tranh sơn dầu trên toan[48][50] rộng khoảng 11 mét và cao khoảng 7 mét,[d] được dán trên bức tường lõm vòng cung,[12] bên trên bục giảng của giảng đường lớn, tòa nhà chính của Đại học Đông Dương (Université Indochinoise),[41] còn gọi là Đại học Hà Nội (Université de Hanoï) từ 1929[42] (nay là hội trường Ngụy Như Kon Tum, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, 19 Lê Thánh Tông, Hà Nội).[47] Giảng đường có chiều rộng gần tương đương với chiều rộng bức tranh, tức khoảng 11 mét,[d] dài khoảng 20 mét,[d] cao khoảng 13,5 mét.[25] Nằm ở chính giữa, đối diện và hướng về bục giảng và bức tranh, là dãy ghế cao dần về phía sau, một tầng ghế thứ hai ở cuối, và một tầng thứ ba có các ban công và dãy ghế. Kiến trúc của giảng đường nói riêng và và của toà nhà nói chung được dựng theo phong cách kiến trúc Đông Dương,[13] lấy ánh sáng tự nhiên từ hàng cửa sổ hướng ra đường lớn và từ trần kính. Ở chính giữa phía bên dưới bức tranh có treo bảng ghi dòng chữ la tinh: "Alma Mater Ex Te Nobis Dignitas Ubertas Felicitas" ("Đại học sẽ cho ta Nhân phẩm, sự Giàu có, Hạnh phúc"), che đi một phần bức tranh vốn được vẽ như bàn làm việc của vài nhân vật trung tâm.[22][23][24][e]